Η θέση
Ο προϊστορικός συνοικισμός βρίσκεται 4 χλμ. ανατολικά της Κάτω Τιθορέας και 2 χλμ. βόρεια της Αγίας Παρασκευής (πρώην “Καλύβια Αγίας Μαρίνας”). Πρόκειται για έναν επιμήκη γήλοφο, που υψώνεται ανάμεσα στους αγρούς της αριστερής πλευράς της κοιλάδας του Φωκικού-Βοιωτικού Κηφισού ποταμού κι ονομάζεται απ’ τους ντόπιους «Μαγούλα«.
Ο γήλοφος αυτός έχει δέκα περίπου μέτρα ύψος, τριακόσια μήκος και διακόσια πλάτος, σχηματίσθηκε δε από επιχώσεις αλλεπάλληλων προϊστορικών οικισμών της νεολιθικής εποχής κ.εξ. μέχρι και τη μυκηναϊκή.
Τα στρώματα και τα ευρήματα
Στο πρώτο στρώμα αμέσως κάτω απ’ την καλλιεργούμενη επιφάνεια, και σε βάθος 0,40 m βρέθηκαν νεότατα και τούρκικα όστρακα.
Κάτω απ’ αυτό το στρώμα ήταν άλλο, πάχους ενός μέτρου. Τα όστρακα ήταν μυκηναϊκά τελευταίων χρόνων και “μινύεια βαθέος τεφρού χρώματος”. Για τον τρόπο σχηματισμού στρώματος τόσου πάχους, μέσα σε διάστημα τριών μόνον αιώνων, ο Γ. Σωτηριάδης υποθέτει ότι οι κάτοικοι του αγροτικού αυτού οικισμού αναγκάζονταν συνεχώς να συσσωρεύουν χώμα και να τον ανυψώνουν κάθε φορά τόσο, όσο χρειάζονταν για να μην πλημμυρίζει απ’ τα νερά του Κηφισού ποταμού, που έρρεε ακριβώς δίπλα, όπως μαρτυρεί η σωζόμενη μέχρι σήμερα παλιά κοίτη στη θέση «Ποτόκι» (= ρεύμα). Η σημερινή κοίτη έχει μετατοπισθεί ένα χλμ. νοτιότερα.
Κάτω απ’ το μυκηναϊκό, βρέθηκε ένα τρίτο στρώμα πάχους 3,5 m με προμυκηναϊκά όστρακα, απ’ τα οποία άλλα ανήκαν σε ραμφόστομα αγγεία και άλλα σε πλατύστομα.
Σ’ αυτό το προμυκηναϊκό στρώμα βρέθηκαν τοίχοι λιθόχτιστων οικιών (δυσδιάκριτου μεγέθους και σχήματος) και τάφοι κιβωτιόσχημοι.
Στο κατώτατο στρώμα, πάχους 3,5 m, βρέθηκαν όστρακα νεολιθικά.
Στην έσχατη διάστρωση στο παρθένο σκληρό έδαφος βρέθηκαν χάλκινα ψέλλια με μικρά κογχύλια (όρμου;) και πιο πέρα δυο μικρά χάλκινα εγχειρίδια, ένας χάλκινος εγκοπεύς και μια μικρή κωνοειδής σφραγίδα από στεατίτη.
Ο ρυθμός της Αγίας Μαρίνας
Ιδιαίτερος λόγος αρμόζει να γίνει εδώ για τα χαρακτηριστικά του ρυθμού, που είναι γνωστός στους αρχαιολόγους μ’ αυτό το όνομα.
Γνώρισμά του είναι η γραπτή διακόσμηση άσπρου σε μαύρο. Περιλαμβάνει δε και βερνικωτή και μη βερνικωτή κεραμική.
